SözcükteYapı (Biçim Bilgisi – Yapı Bilgisi) Konu Anlatımı. Yazar: İsmail Deniz Demirkan. -. 14 Temmuz 2021. 0. 5027. Biçim bilgisi, diğer isimleriyle yapı bilgisi veya sözcükte yapı, Türkçenin en temel konularından birisidir. Her sene -başta YKS olmak üzere- ÖSYM’nin düzenlediği sınavlarda soru olarak gelen bir konudur. KopfFr. tête kephale: baş. 1. İnsan vücudunun ağız, duygu organları ve beyni içine alan en ön bölgesi. 2. Herhangi bir hayvanın bu bölgeye karşılık olan yapısı. Sefal, kafa. 3.Bakteriyofajlarda ikozahedral şekilli, DNA içeren kısmı. 4.Miyozinin bir parçası. Fosfolipitlerin yağ Yukarıdaverilen örneklerde “Kırmızı, mavi, çalışkan, yuvarlak, sararmış, küçük, akıllı” sözcükleri niteleme sıfatlarıdır. Niteledikleri sözcüklere “Nasıl” sorusu sorularak cevap alınabilmektedir. B) Belirtme Sıfatları Belirtme sıfatları isimlerin öncesinde kullanılarak isimleri sayı, işaret, soru ve belgisizlik durumlarıyla belirtir. Maroon Sıfatlar,Özellikleri,Sıfat Tamlamaları İle İlgili Test Soruları. 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birleşik sıfat yoktur? a) Gelişigüzel söylenmiş sözler, insanı amacına ulaştırmaz. b) İki asırlık bina, bakımsızlıktan yıkılıverdi. c) Bizi birkaç saat sonra arayacaklarını söylediler. d) Bu dönem NitelemeSıfatı ile İlgili 10 Tane Cümle. Burada niteleme sıfatı ile ilgili 10 tane cümle bulabilirsiniz. Niteleme sıfatı 6. sınıfta işlenen konulardan biridir. İsimlerin önüne gelerek onların rengini, durumunu, biçimini niteleyen sıfatlara niteleme sıfatı denir. Niteleme sıfatını bulmak için isme nasıl sorusunu sorarız. Yazaradı ve yayın yılına yer verilirken yazım hatalarına karşı dikkatli olunmalıdır. Örnek: Çalışamada şu iki kaynağa atıf verildiğini düşünün: Ireys, Chernoff, DeVetve Kim (2001) ile Basımda olan ancak ön basım arşivinde yer alan makale. FORMÜL: VHxV5Zt. Varlıkları daha iyi anlatabilmek için bazen daha tanıtıcı sözcükler kullanırız. Bu sözcükleri isimlerin önüne getirerek varlıkların rengini, şeklini, durumunu, sayısını önüne gelerek isimleri renk, şekil, durum, sayı vb. yönlerden niteleyen veya belirten sözcüklere sıfat Bu akşam eski bir arkadaşımla masmavi denizi seyrettik. > Sıfatlar, niteleme sıfatları ve belirtme sıfatları olarak ikiye ayrılırSıfat Ön Ad Kavram HaritasıA. Sıfat Çeşitleri Türleri1. Niteleme SıfatlarıVarlıkların durumlarını, biçimlerini, özelliklerini, renklerini kısaca nasıl olduklarını bildiren sorulan “Nasıl?” sorusunun Çalışkan öğrenci sınavda birinci “çalışkan” sözcüğü, “öğrenci”nin özelliğini belirtmektedir. Bu cümlede “öğrenci” ismine “nasıl?” sorusunu sorduğumuzda “çalışkan” cevabını almaktayız. Dolayısıyla “çalışkan” sözcüğü niteleme sıfatıdır.» Gökyüzünü aniden kara bulutlar cümlede “kara” sözcüğü, önüne geldiği ismin nasıl olduğunu gösterdiği için niteleme sıfatıdır.» Yolun kenarı, kurumuş yapraklarla doluydu. NOT Özel isimlerle birlikte kullanılan akrabalık, meslek, saygı unvanları da niteleme Aslı yenge, Doktor Mehmet, Süleyman BeyKaynak KarikaTürkçe Dersi Facebook Sayfası2. Belirtme SıfatlarıVarlıkları işaret, sayı, yer, belgisizlik ve soru gibi yönlerden belirten sözcüklerdir. Belirtme sıfatları dörde ayrılır İşaret SıfatlarıVarlıkları işaret yoluyla belirten sıfatlardır. İşaret sıfatları, isimlere sorulan “Hangi?” sorusuna cevap Bu kitabı senin için cümlede bulunan “bu” sözcüğü işaret sıfatıdır. “kitap” sözcüğüne “hangi?” sorusunu sorduğumuzda “bu” yanıtını alıyoruz. Bu yüzden “bu sözcüğü işaret sıfatıdır.» Arkadaşlarım öteki otobüse binmiş. UYARI İşaret sıfatları mutlaka isim soylu bir sözcüğü etkilemelidir ve ek almamalıdır, yoksa bu sözcükler sıfat olmaktan O araba benim sıfatı» O benim zamiriBu cümlelerin birincisinde “o” sözcüğü “araba” adını belirttiği için işaret sıfatı; ikinci cümledeki “o” sözcüğü ise bir varlığı karşıladığı için Sayı SıfatlarıVarlıkları sayı yoluyla belirten sıfatlardır. Sayı sıfatları dörde ayrılır Asıl Sayı SıfatlarıBir ismi tam sayı olarak belirtir. İsme sorulan “kaç?” sorusuyla Her akşam on beş sayfa kitap cümlede bulunan “on beş” sözcüğü, “sayfa” sözcüğünün sayısını belirttiği için asıl sayı sıfatıdır.» Bin atlı akınlarda çocuklar gibi Sıra Sayı SıfatlarıVarlıkların derecelerini, sıralarını belirten sıfatlardır. Sıra sayı sıfatları isimlere gelen “-ıncı, -inci” ekleri ile yapılır. İsme sorulan “kaçıncı?” sorusunun On ikinci soruyu çözemedim.» “Altıncı His” adlı filmi çok cümlelerde koyu renkli yazılan sözcükler sıra sayı Üleştirme Sayı SıfatlarıPaylaştırma anlamı taşıyan, varlıkların eşit bölümlerini belirten sıfatlardır. Sayılara “-er, -ar” eki getirilerek oluşturulur. İsme sorulan “kaçar?” sorusunun Baba her oğluna üçer tarla bıraktı.» Hepimize yirmi altışar ceviz cümlelerde “üçer, yirmi altışar” sözcükleri, “tarla, ceviz” adlarının paylara ayrıldığını belirttiği için üleştirme sayı Kesir Sayı SıfatlarıBir ismi kesirli sayılarla belirten sayı sıfatıdır, isme sorulan “kaçta kaç?” sorusunun Senelik kârdan beşte üç pay aldı.» Alım satımdan yüzde iki komisyon cümlelerde “beşte üç, yüzde iki” sözcükleri, “pay, komisyon” adlarının bütüne olan oranlarını belirttiği için kesir sayı sıfatıdır. NOT “yarım, çeyrek” sözcükleri bir ismi belirttiğinde kesir sayı sıfatı Yatmadan önce yarım bardak süt Belgisiz SıfatlarVarlıkları sayı ve miktar bakımından tam olarak belirtmeyen sözcüklerdir. “bir, birkaç, birçok, çoğu, kimi, bazı, bütün, tüm, başka, birtakım, her, hiçbir, herhangi” gibi kesinlik bildirmeyen, belirsizlik anlamı taşıyan sözcükler Yarın birkaç kişiyle köye gidiyoruz.» Her gün düzenli olarak koşu cümlelerdeki “birkaç, her” sözcüğü “kişi, gün” isimlerini, sayı yönüyle; ama kesin olmayacak biçimde belirtmiştir. Dolayısıyla, “birkaç” ve “her” sözcükleri belgisiz KarikaTürkçe Dersi Facebook Sayfası UYARI “Bir” sözcüğü “herhangi bir” anlamında kullanılırsa belgisiz sıfat, “tek” anlamında kullanılıp ismin sayısını ifade ediyorsa asıl sayı Bir gün beni anlarsın, sıfat» Bir gün sonra tatil sayı Soru Sıfatlarıİsimleri soru yoluyla belirten, yani isimleri anlamca tamamlayan soru sözcükleridir. Soru sıfatlarının cevabı yine sıfattır. “nasıl, kaç, kaçıncı, kaçar, hangi, ne kadar, ne?” gibi sorular soru sıfatı olarak karşımıza Sen, tatilde kaç kitap okumuştun?Bu cümlede, “kaç” soru sözcüğünün “kitap” adını belirttiğini görüyoruz. Bu soru sözcüğüne verilebilecek “beş kitap” cevabının sıfat olması, bize, bu soru sözcüğünün de sıfat olduğunu gösterir.» Hangi yoldan gitmemizi tavsiye ediyorsun?Bu cümlede, “hangi” soru sözcüğünün “yol” adını belirttiğini görüyoruz. Bu soru sözcüğüne verilebilecek “şu yol” cevabının sıfat olması, bize, bu soru sözcüğünün de sıfat olduğunu gösterir. UYARI “Hangisi?, kaçı?” soru zamirleriyle “hangi?, kaç?” soru sıfatlarını birbirine karıştırmamak Hangi soru daha zordu?» Hangisi daha zordu?Bu cümlelerde “hangi” sözcüğü “soru” adını belirttiği için soru sıfatı; “hangisi” sözcüğü, bir adın yerini soru yoluyla tuttuğu için soru zamiridir.» Kaç öğrenci gelmedi.» Öğrencilerin kaçı “kaç” sözcüğü “öğrenci” adını belirttiği için soru sıfatı; “kaçı” sözcüğü, bir sayı adının yerini soru yoluyla tuttuğu için soru zamiridir. NOT Bir ad, hem niteleme hem belirtme sıfatı O, yeni bir araba almış.» Bu küçük köyde konaklamaya karar cümlede “yeni” niteleme sıfatıyla “bir” belgisiz sıfatı, “araba” adının sıfatı olarak; İkincide “bu” işaret sıfatıyla “küçük” niteleme sıfatı, “köy” adının sıfatı olarak kullanılmıştır. NOT Sıfatlar, adılları da Ahmet, gerçekten dürüst birisidir.» O, her zaman deneyimli kimselerle cümlelerin birincisinde “dürüst” sıfatı “birisi” adılını nitelemektedir. İkinci cümlede “deneyimli” sıfatı, “kimse” adılını nitelemektedir. NOT İlgi eki -ki, yer ve zaman bildiren sözcüklerden sonra gelip eklendiği sözcüğü sıfat Sınıftaki öğrenciler dışarı çıkmış.» Yarınki sınava hazır mısın?Bu cümlelerde “sınıf” sözcüğü, ilk önce bulunma durumu -de, -da, -te, -ta ekini alıp ardından sıfat yapan “-ki” ekini alarak önündeki “öğrenciler” adını; “yarın” sözcüğü, sıfat yapan “-ki” ekini alarak önündeki “sınav” adını belirttiği için sıfat SıfatNiteleme sıfatlarından sonra gelen isim kaldırıldığında sıfat, isim yerine kullanılmış olur, dolayısıyla sıfat Dedem küçük çocuklara masal anlatıyor.» Dedem küçüklere masal cümlede “küçük” sözcüğü, “çocuk” adını niteleyen bir niteleme sıfatıdır. İkinci cümlede ise, “küçük çocuklar” tamlamasındaki “çocuklar” sözcüğü düşmüş, “küçüklere” sözcüğü hem adın yerine geçmiş hem nitelik bildirmiştir, yani adlaşmış sıfat olmuştur.» Renklileri şu sepete, beyazları bu sepete cümlede “renkliler” ve “beyazlar” sözcükleri, “çamaşır” adını nitelerken, çekim eki alarak hem “çamaşır” adının yerine geçmiş hem de nitelik bildirerek adlaşmış sıfat olmuştur. NOT Adlaşmış sıfattan sonra bir ad geldiğinde anlam karışıklığı ortaya çıkıyorsa bu adlaşmış sıfattan sonra virgül , Hasta, çocuğu yanına cümlede “hasta” sözcüğü bir kişiyi karşılayarak adlaşmıştır. Bu sözcükten sonra “çocuk” adı geldiğinde virgül konulmazsa “hasta” sözcüğü “çocuk” adının sıfatı olmaktadır. Bu yüzden “hasta” sözcüğünün adlaşmış sıfat olması için bu sözcükten sonra virgül , Sıfatların Anlam Özellikleri1. Sıfatlarda KüçültmeSıfatlarda küçültme anlamı ”-ce, -cik, -imsi, -imtırak” ekleriyle yapılır. Bu ekler sıfata “…e yakın” anlamı Küçük bir evleri “küçük” sıfattır ve kendinden sonra gelen ismin niteliğini belirtmektedir.» Küçücük evleri “-cik” eki almış “küçücük” sözcüğü de niteleme sıfatıdır. Buradaki “küçücük” sözcüğün “küçük” sözcüğünden farkı, eklendiği ismin anlamında küçültme yapmış olmasıdır.» İri bir karpuz → İrice bir karpuz İriye yakın» Ekşi erik → Ekşimsi erik Ekşiye yakın» Küçük çocuk → Küçücük çocuk Küçüğe yakın2. Sıfatlarda Pekiştirme Anlamca Pekiştirilmiş SıfatlarNiteleme sıfatlarının anlamca kuvvetlendirilmesiyle pekiştirilmiş sıfatlar pekiştirme, yani anlamın kuvvetlendirilmesi iki şekilde yapılır 1. Pekiştirilecek sıfatın ilk hecesi ilk ünlüye kadar olan kısmı alınır, “p, r, s, m” PıRaSaM şeklinde kodlayabiliriz. harflerinden uygun olanı getirilir ve sözcüğün tamamı Beyaz → be–m-beyaz“Beyaz” sözcüğünün ilk hecesi olan “be” sesini alıp “p,r,s,m”harflerinden uygun olan “m” harfini ekleyerek “beyaz” sözcüğünün önüne getirdiğimizda “bembeyaz” sözcüğünü elde ediyoruz. Böyleye “beyaz” sözcüğünün anlamını kuvvetlendirerek pekiştiriyoruz.» Çocuklar tertemiz elbiseler giymişlerdi.» Dümdüz yolda ilerliyorduk.» Şöyle yemyeşil çimenlerin üzerine uzansam! 2. Sıfat olan sözcüğün tekrar edilmesi diğer pekiştirme Çeşit çeşit meyveler vardı “çeşit” sözcüğü tekrar edilerek bir ismi nitelemiş ve pekiştirme sıfatı olmuştur.» Kara kara bulutlar gökyüzünü Sıfatlarda DerecelendirmeSıfatlarda derecelendirme “pek, çok, daha, en…” gibi sözcüklerle Kardeşin onlardan daha akıllı “daha” sözcüğü üstünlük,» En güzel kitap “en” sözcüğü en üstünlük,» Çok güzel çiçekleri “çok” sözcüğü aşırılık anlamı katmıştır. Sıfat, Türkçedeki dil bilgisi konularından biridir. Bilhassa varlıkları tanımlarken sıklıkla başvurduğumuz sıfatlar çeşitli şekillerde karşımıza çıkmaktadır. Peki, sıfat nedir? Sıfat türleri nelerdir? Sıfat türlerine verilebilecek örnek kelimeler hangileridir. İşte sizlerle... SIFAT NEDİR? Sıfat ya da ön ad;isimlerin ya da diğer sıfatların önüne gelerek onları miktar, sıra, konum, renk, biçim, bıraktığı izlenim gibi çeşitli yönlerden tanımlayan, tarif eden kelime türü. Sıfat ile nitelediği veya belirttiği ismin oluşturduğu kelime grubuna "sıfat tamlaması" denir. SIFAT TÜRLERİ NELERDİR? 1. Niteleme Sıfatları 2. Belirtme Sıfatları a. İşaret Sıfatları b. Sayı Sıfatları - Asıl Sayı Sıfatları - Sıra Sayı Sıfatları - Kesir Sayı Sıfatları - Üleştirme Sayı Sıfatları - Topluluk Sayı Sıfatları c. Belgisiz Sıfatlar d. Soru Sıfatları C. Sıfatlarda Anlam - Sıfatlarda Anlam Kuvvetlendirme - Sıfatlarda Anlam Daraltma - Sıfatlarda Karşılaştırma D. Yapı Bakımından Sıfatlar 1. Basit Sıfatlar 2. Türemiş Sıfatlar 3. Birleşik Sıfatlar a. Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar b. Kurallı Birleşik Sıfatlar 4. Pekiştirilmiş Sıfatlar 5. Kelime Grubu Hâlindeki Sıfatlar Sıfatların Özellikleri nelerdir? 1. Sıfatlar isimlerden önce gelerek onları sayı, renk, durum, hareket, biçim, yer, işaret ve soru yönlerinden tamamlar; onları niteler veya belirtir "O zaman gördü ki, küçük çocuk, memleketlisi, minimini yavru ağlıyor... Sessizce, titreye titreye ağlıyor. Yanaklarından gözyaşları birbiri arkasına, temiz vagon pencerelerindeki yağmur damlaları nasıl acele acele, sarsıla çarpışa dökülürse öyle, bağrının sarsıntılarıyla yerlerinden oynayarak, vuruşarak içlerinde güneşli mavi gök, pırıl pırıl akıyor." o zaman, küçük çocuk, minimini yavru, temiz vagon pencereleri, güneşli mavi gök 2. Tek başlarına kullanıldıkları zaman isim değerindedirler. Çünkü ancak bir isimden önce geldikleri zaman sıfat oldukları anlaşılabilir yeşil elbise sıfat yeşili severim isim İhtiyar kadın sıfat İhtiyarlara iyi davranmalıyız isim Büyük park sıfat parkların en büyüğü isim 3. Tek başlarına kullanıldıklarında isim değerinde oldukları için alabildikleri isim çekim eklerini, yani hâl eklerini, iyelik eklerini ve çoğul ekini, bir isimden önce gelerek onu niteledikleri ya da belirttikleri zaman, yani sıfat olarak kullanıldıkları zaman alamazlar Bir basamak yukarı çık. sıfat Birler basamağı isim Yürüyen merdiven sıfat Yürüyenler ve koşanlar isim 4. Bir sıfatla onun nitelediği ya da belirttiği bir isim arasına noktalama işareti özellikle virgül konmaz. Virgül konursa ilk kelime tek başına kalmış olur, dolayısıyla isimleşir. Genç adama gülümseyerek baktı. genç sıfat Genç, adama gülümseyerek baktı. genç isim, özne 5. Birkaç sıfat, arka arkaya sıralanarak bir ismi niteleyebilir veya belirtebilir Karanlık, büyük, korkutucu ve nemli bir evdi. 6. Sıfatın varlığından bahsedildiği her yerde mutlaka sıfat tamlaması vardır; o sıfatla soru sıfatı da olsa bir tamlama oluşturulmuştur. B. Sıfat Çeşitleri Sıfatlar görev ve anlam yönünden, yani kendilerinden sonra gelen isme kattıkları anlam yönünden önce ikiye, sonra daha alt başlıklara ayrılırlar 1. Niteleme Sıfatları 2. Belirtme sıfatları sıfatları b. Sayı sıfatları - Asıl sayı sıfatları - Sıra sayı sıfatları - Kesir sayı sıfatları - Üleştirme sıfatları c. Belgisiz sıfatlar d. Soru sıfatları 1. Niteleme Sıfatları nelerdir? İsimlerin şeklini, durumunu, hareketini, rengini, kısacası kalıcı özelliklerini gösteren sıfatlardır. Nitelene sıfatları isimlere sorulan "nasıl" sorusunun cevabıdır Penceresinden kavak ağaçları görünen / bir sağlık ocağı yanaklarımı pembeleştiren / makaslar uçuşan / pamukçuklar Kavakları silkeleyen / rüzgâr Koca / bahçe Tasasız / gözler Güzel / çerçeveler Kocaman / bir masası ve koltuğu Mavi deniz, tatlı su, kötü gün, yakın arkadaş, çalışkan öğrenci, susuz yaz, yuvarlak masa, bayan memur, erkek adam, temiz giysi, güzel insan, düz yol, çatal çivi, sivri tepe, yassı burun... 2. Belirtme Sıfatları nelerdir? İsimleri sayı yönünden tamlayan; yerlerini işaret eden; özelliklerini belli belirsiz olarak bildiren; onların özelliklerini soran sıfatların tümüne belirtme sıfatları denir. Belirtme sıfatları varlıkların geçici özelliklerini bildirirler Bu adam, o adam, şuradaki adam, herhangi bir adam, bir tane adam, kaçıncı adam, hangi adam?... Belirtme sıfatları alt başlıklara ayrılır a. İşaret Sıfatları İsimleri işaret ederek belirten ve yerlerini bildiren sıfatlardır. "bu, şu, o, öteki, beriki, böyle, şöyle..." Bu soruyu kim cevaplayacak? Kitabı şu genç almıştı. O eşyaları nereye götürüyorsun? Öteki sorulara geçiniz. Beriki masaları da taşıdık. b. Sayı Sıfatları İsimlerin sayılarını, bölümlerini, sıralarını, parçalarını kesin olarak belirten sıfatlardır. Sayı sıfatlarının çeşitleri şunlardır - Asıl Sayı Sıfatları İsimlerin sayılarını kesin olarak belirten sıfatlardır Her gün iki saat ders çalışır, bir saat de kitap okurum. Bir ağaç bile bırakmamışlar; kesmişler. Yüz yıl öncesine geri döndük. Türkiye nüfusunun yetmiş milyon olduğu söyleniyor. Beş milyon ton patates 10 cm ip, 2 m kumaş, 100 ton kömür, 3 kg şeker... ] Başında asıl sayı sıfatlarından biri bulunan bir isme çoğul eki getirilmez. "Beşevler, Altmışevler, Yedi Cüceler, üç aylar, Kırk Haramîler, beş milyonlar, on milyonlar banknotlarımız"gibi örnekler bu kurala uymaz. ] Sayı sıfatlarıyla niteleme sıfatları art arda kullanılırsa sayı sıfatı önce gelir iki değerli arkadaş, üç kırık cam... - Sıra Sayı Sıfatları "-ncİ" eki ya da nokta kullanılır. İsimlerin sıralarını, derecelerini belirten sıfatlardır. 77. yıl, 11'inci bölük, birinci gün, ikinci gelişimiz... üçüncü kişiler, ikinci katlar... ] "ilk" kelimesi birinci anlamındadır İlk birinci caddeden sağa dönün. ] "son, sonuncu, ortanca" kelimeleri de sıra sayı sıfatıdır son fırsat, ortanca çocuk, sonuncu kişi... - Kesir Sayı Sıfatları İsimlerin, bütünün kaçta kaçı olduğunu gösteren sıfatlardır. Yüzde bir ihtimal, yarım ekmek, çeyrek dörtte bir ekmek, yarıyıl, iki buçuk lira... ] Bu tamlamalarda tamlanan çoğul yapılabilir. Kardeşlerin üçte bir payları var. ] Tamlayan çoğul yapılıp tamlananla yeri değiştirilebilir Yüzde otuz artış düşünülüyor.>Düşünülen artış yüzde otuzlarda. - Üleştirme Sayı Sıfatları İsimlerin bölümlere ayrıldığını, bölüştürüldüğünü gösteren sıfatlardır. "-şer" ekiyle yapılır. Üçer kişi, ikişer elma, yedişer kişi, ellişer milyon, birer gün arayla, - Topluluk Sayı Sıfatları Bir defada doğan birden fazla kardeşler için kullanılır. Bunlardaki "z" sesi çokluk bildirir. Tamlanan çoğul olabilir. üçüz bebek, beşiz çocuklar. c. Belgisiz Sıfatlar İsimlerin sayılarını ve miktarlarını kesin olarak değil, yaklaşık, aşağı yukarı, belli belirsiz bildiren sıfatlardır. "bir, birkaç, birçok, az, çok, biraz, birtakım, bütün, bazı, tüm, her, hiçbir, herhangi bir, kimi... başka / bir / boyut, kimi insanlar, bir yaz günü, bazı sıfatlar herhangi bir zaman her soru, birtakım insanlar, birkaç kişi, Birçok seneler geçti; dönen yok seferinden. tüm insanlar, bütün varlıklar... Bunlardan bazılarının belirttiği isimler çoğul eki alamaz, bazılarının tamlananları çoğul olmak zorundadır; bazılarınınki de yerine göre tekil de olabilir, çoğul da. Bütün insan>bütün insanlar Birkaç kişi>birkaç kişiler Çoğu insan>çoğu bitkiler Not Asıl sayı sıfatı olan "bir" ile belgisiz sıfat olan "bir" karıştırılabilir. "bir" kelimesi "tek" kelimesinin karşılığı ise asıl sayı sıfatıdır. Değilse belgisiz sıfattır Bir çiçekle yaz olmaz. — bir tane çiçek. — asıl sayı sıfatı Onu bir akşam vakti gördüm. — Herhangi bir akşam vakti — belgisiz sıfat d. Soru Sıfatları Soru sıfatları, isimlerin nitelik ve niceliklerini soru yoluyla öğrenmeyi amaçlayan, cevapları da herhangi bir sıfat olan kelimelerdir. "ne, nasıl, nice, ne gibi, ne biçim, kaç, kaçıncı, kaçar, hangi, ne türlü..." Özellikleri ] Soru sıfatları cümleyi soru cümlesi yapar. Bazı durumlarda da yapmaz Bu nasıl bir dünya; hikâyesi zor... Nasıl kitaplardan hoşlanırsın? ]Soru sıfatlarıyla da sıfat tamlaması oluşturulur. Kaç gün sonra geleceksin? Eve giderken hangi otobüse bineceğiz? Örnekler Hangi çılgın bana zincir vuracakmış şaşarım. Kaçıncı sınıfta okuyor? Ne gün geleceğini söyledi mi? Kaçar kişilik gruplar hâlinde gideceğiz? Kaçta kaç hisse istersin? Not "ne" kelimesi sıfat, zarf ve zamir olarak kullanılabilir. Ne bakıyorsun? — zarf Ne almak istiyorsun? — zamir Ne gün geleceksin? — sıfat Ne iş yapıyordunuz? — sıfat Bugün ne çalıştık ama. — zarf C. Sıfatlarda Anlam 1. Sıfatlarda Anlam Kuvvetlendirme ] Zarflarla ve edatlarla anlam kuvvetlendirilebilir çalışkan>arı gibi çalışkan>arı gibi çalışkan çocuk güzel>Cennet kadar güzel>Cennet kadar güzel vatan verimli>çek verimli>çok verimli topraklar Burada "cennet kadar" kelime grubu "güzel" sıfatını; sonra hepsi birden "vatan" kelimesini nitelemiş. ] Pekiştirme sıfatları ile de anlam kuvvetlendirilebilir Bir sıfatın ilk iki sesine "m, p, r, s" ünsüzlerinden biri eklenip, oluşan hecenin o sıfatın başına getirilmesiyle oluşur. Ünlüyle başlayan sıfatlarda ilk ünlüye "m, p, r, s" ünsüzlerinden biri eklenir. Sarı sayfalar>sapsarı sayfalar Kırmızı>kıpkırmızı elbise Mor>mosmor bir yüz Yeşil>yemyeşil tabiat Temiz>tertemiz toplum Uzun>upuzun araba Bu kurala uymayan pekiştirme sıfatları da vardır Sapasağlam, yapayalnız, çırılçıplak, çepeçevre... ] Tekrar yoluyla da anlam kuvvetlendirilebilir. Tekrar edilen kelimeler arasına "mİ" soru eki de konabilir doğru dürüst bir iş, boylu poslu bir adam, az buz para değil... yüce yüce yaylalar, Mini mini eller, tatlı tatlı diller... tatlı mı tatlı diller, sevimli mi sevimli bir yüz, sıcak mı sıcak bir hava... 2. Sıfatlarda Anlam Daraltma ] Sıfatların anlamlarında, bazı eklerden yararlanarak kısma, daraltma, küçültme yapılabilir. Bunun için "-Cİk, -ÇE, -cEk, -İmsİ, -İmtırak" ekleri kullanılır Geniş bir oda > daha az genişi > genişçe bir oda Uzun bir çocuk > daha az uzunu > uzunca bir çocuk Büyük ev > daha az büyüğü> Büyükçe / büyücek bir ev Küçük çocuk > daha az küçüğü> küçükçe / bir çocuk Tatlı elma > daha az tatlısı > tatlımsı bir elma Ekşi erik > daha az ekşisi > ekşimsi / ekşimtırak erik "-Cİk" eki küçüklük, azlık anlamı taşıyan sıfatlara getirilir ve aşırılık anlamı katar Kısa kol > daha da kısası > kısacık kol İnce ip > daha da incesi > incecik ip Az ekmek > daha da azı > azıcık ekmek Minik yavru > daha da miniği> Minicik yavru Küçük kız > daha da küçüğü> Küçücük kız Ufak el > daha da ufağı > Ufacık el Yumuşak eller > daha da yumuşağı> Yumuşacık eller 3. Sıfatlarda Karşılaştırma Derecelendirme Aynı özelliklere sahip olan varlıkları karşılaştırarak o özelliğe hangisinin daha çok sahip olduğunu göstermek için sıfatın başına "en, daha, pek" kelimeleri getirilir. En kuvvetli millet Daha dürüst insanlar Pek çalışkan işçi D. Yapı Bakımından Sıfatlar Sıfatlar da isimler gibi yapı bakımından basit, türemiş ve birleşik olmak üzere üçe ayrılır 1. Basit Sıfatlar Herhangi bir yapım eki almamış ve başka bir kelimeyle birleşmemiş sıfatlardır. Kara gün, kırmızı gül, bol yemek, iri taş, iyi insan, son yolculuk, dost ülke, düz çizgi. 2. Türemiş Sıfatlar İsim ya da fiil köklerine ve gövdelerine getirilen isim yapım ekleriyle oluşturulmuş sıfatlardır. Kiralık ev, yıllık izin, tuzlu su, Aydınlı Hasan, işsiz adamlar, ölü balık, sütçü kadın, yarınki maç, genişçe bir oda, büyücek bir ev, ekşimsi / ekşimtırak erik, kısacık kol, incecik ip... Penceresinden kavak ağaçları görünen / bir sağlık ocağı yanaklarımı pembeleştiren / makaslar uçuşan / pamukçuklar Kavakları silkeleyen / rüzgâr Kocaman / bir masası ve koltuğu çalışkan öğrenci, susuz yaz, yuvarlak masa... 3. Birleşik Sıfatlar Yapısında birden fazla kelime barındıran sıfatlardır. Külyutmaz öğretmen, mirasyedi gençler, boşboğaz insanlar, boğazına düşkün adam, birtakım sorunlar, cana yakın çocuk... Birleşik sıfatlar ikiye ayrılır a. Kaynaşmış birleşik sıfatlar Anlamca kaynaşmış sıfatlardır. Birden fazla kelimenin sözlük anlamlarından az ya da çok uzaklaşarak, aralarına ek ya da kelime girmeyecek şekilde birleşerek oluşturdukları sıfatlardır. Canciğer dost, vatansever sanatçı, pisboğaz çocuk, mirasyedi gençler, kahverengi elbise, eşsesli kelimeler, birkaç adam, herhangi bir öğretmen, biraz zaman, birtakım elbiseler... b. Kurallı birleşik sıfatlar Çeşitli yollarla oluşurlar Sıfat tamlaması + "-lİ" yapım eki büyük yapraklı ağaçlar, dost bakışlı insanlar, kısa boylu asker, büyük kapılı bina, kırık camlı ev... Sıfat tamlaması + "-lık -lik -luk -lük" eki yarım günlük mesai, üç kuruşluk iş... İsim + iyelik eki + sıfat salonu büyük bir ev, çenesi düşük adam, saçı uzun bebek, rengi soluk kumaş... Takısız isim tamlaması + "-lİ" yapım eki taş duvarlı ev, aslan yürekli çocuk, demir kapılı bahçe... İsim + "-DEn" ayrılma hâl eki + isim-fiil kulaktan dolma bilgiler... İkileme + isim evsiz barksız insanlarımız, tatsız tuzsuz işlerimiz, irili ufaklı eşyalar... İsim + ek + fiilimsi + isim işini bilir memur Deyim + isim cana yakın arkadaşlar, çenesi düşük insan... İsimden önce gelen ve isme hem nitelik hem de nicelik bakımından anlam katan sözcüklere sıfat adı verilmektedir. Sıfat kendi içerisinde bazı başlıklara ayrılmaktadır. Bunlardan bir tanesi de sayı sıfatı olmakadır. Canlı ya da cansız varlıkların sayı durumlarını, sıralarını ya da bölünmüş hallerindeki parçalarını ifade etmek için kullanılan sıfatlara sayı sıfatı adı verilmektedir. Sayı sıfatları da kendi içlerinde asıl sayı sıfatı, sıra sayı sıfatı, üleştirme sayı sıfatı ve kesir sayı sıfatı olarak dörde ayrılmaktadır. Bizler de sizler için düzenlemiş olduğumuz bu yazıda, sizlere 10 tane sayı sıfatı örnekleri kısaca bilgi vereceğiz. Sayı Sıfatı Örnekleri Bir elma Birinci sınıf Sekizinci sıra Altı kalem Kırk beş lira Beş sandalye Haftanın ikinci günü Üç yumurta Yüz milyon fiyat On parmak Sıfatlar Ön Adlar Sıfatlar Ön Adlar Sıfat Adların önüne gelerek onları çeşitli yönlerden niteleyen ya da belirten sözlerdir. Örnek İyi insan, üç çocuk, bulanık su, bazı kitaplar, hangi ev Örneklerde de görüldüğü gibi sıfatlar, bir adın önüne gelerek onu niteleyen, belirten onları çeşitli yönlerden gösterip sınırlayan bir sözcük çeşididir. Bir sözcüğün sıfat görevi kazanabilmesi için mutlaka bir adın ya da zamirin önüne gelerek onu nitelemesi ya da belirtmesi gerekir. Görevlerine Göre Sıfatlar Niteleme Sıfatları Bir adın önüne gelerek onu durum, renk ve biçim yönünden gösteren onu çeşitli özellikleriyle belirleyen bir sıfat çeşididir. Örnek mavi gömlek, siyah pantolon, gri bulutlar renk çalışkan öğrenci, yaşlı adam, solgun yüzler durum uzun boy, dar giysi, geniş salon biçim Belirtme Sıfatları Adların önüne gelerek onları işaret, belgisizlik, soru ve sayı yönünden gösterip belirten bir sıfat çeşididir. Belirtme sıfatları, adları belirtmedeki farklılıklarına göre kendi içinde dört ana gruba ayrılarak incelenir İşaret Sıfatları Adları işaret yoluyla gösterip belirten bir sıfat çeşididir. Örnek bu ev, şu sokak, o yıllar, öteki kapı, diğer elbise, beriki adam İşaret Sıfatlarının Özellikleri ü İşaret sözcükleri, bir adın önüne gelerek onları işaret yoluyla gösterirse, işaret sıfatı; bir adın yerini tutacak biçimde kullanılırsa, işaret zamiri olur. Örnek O kitabı ben de okudum. İşaret Sıfatı Onu, ben de okudum. İşaret Zamiri ü "İşte" sözcüğü doğrudan işaret sıfatı olarak kullanılabileceği gibi bir işaret sıfatının başına gelerek onun anlamını pekiştirebilir. Örnek İşte Halep, işte arşın. İşaret sıfatı. İşte bu adam. İşaret sıfatının anlamını pekiştirir. Belgisiz Sıfatlar Bir adın önüne gelerek onu sayı, ölçü, miktar ve özne yönünden tam ve kesin olarak değil de aşağı yukarı, belli belirsiz bir biçimde gösteren sıfat çeşididir. Örnek Birkaç soruma cevap veremedi. Birçok sorunum var, hangisini çözeceksin? Kimi insan, artık böyle düşünmüyor. Bütün çocuklar güzeldir. Fazla mal göz çıkarmaz. Öğretmen, her insana güvenilmeyeceğini söyledi. Belgisiz Sıfatların Özellikleri ü "Her, birkaç, hiçbir, herhangi, bir, biraz" gibi belgisiz sözcüklerinden sonra gelen adlar çoğul eki almadan kullanılır. Örnek Her insan böyle düşünmez. Birkaç kitap okumakla adam olunmaz. ü "Bütün, kimi, bazı" belgisiz sözcüklerinden sonra gelen adlar tekil de çoğul da kullanılabilir. Örnek Bütün ağaçlar çiçek açtı. Kimi kitaplar işe yaramaz. Bazı çocuk ders çalışmayı sevmez. ü "Bir" sözcüğü, bir adın önüne gelerek ona "herhangi bir" sözcüğünün anlamını katarsa "bir" sözcüğü belgisiz sıfattır; "tek" anlamını katarsa, sayı sıfatı olur. Örnek Bir bayram onu ziyaret edelim. Belgisiz sıfat Testte yalnızca bir soruyu çözememiş. Sayı sıfatı Soru Sıfatları Bir adın önüne gelerek onu soru yoluyla gösterip belirten, bir sıfat çeşididir. Soru sıfatları, adların özelliklerini, sayısını, yeriyle ilgili açıklamaları soru yoluyla gösteren bir sıfat çeşididir. Örnek Nasıl bir ev istiyormuş? Soru Sıfatı Sınıfta kaç öğrenci vardı? Soru Sıfatı Oraya hangi yoldan gidilir. Soru Sıfatı Asansör kaçıncı kata çıktı? Soru Sıfatı Babası ne yapıyormuş? Soru Sıfatı Soru Sıfatlarının Özellikleri ü Soru sözcükleri, bir adın önüne gelerek, onu soru yoluyla belirtirse soru sıfatı; bir adın yerini tutacak şekilde kullanılırsa soru zamiri; bir eylemin önüne gelip, onun anlamını pekiştirip sınırlarsa soru zarfı olur. Örnek Çocuk ne işle uğraşıyor. Soru sıfatı Çarşıdan sana ne alayım? Soru zamiri Buralarda ne dolaşıp duruyorsun. Soru zarfı. ü Soru sıfatları, her zaman cümleye soru anlamı vermez. Örnek Hangi okula gidiyormuş? Soru anlamı verir. Hangi okula gittiğini bilmiyorum. Soru anlamı vermez. Sayı Sıfatları Sayı adlarıyla sayı adlarından "-inci, -ar-er, -ız-iz" ekleriyle türemiş sözcükler bir adın önüne gelerek, o adı, sayı yönünden gösterip belirtirse, sayı sıfatı olur. Ayrıca, "ilk" ve "son" sözcükleri sıralama bildirdiği için adların önünde yer almaları halinde sayı sıfatı olur. Sayı sözcükleri, aslında bir addır. Bunlar, bir adın önüne gelerek kullanılırsa, sıfat olma özelliği kazanır. Örnek İki, bir doğal sayıdır. Ad İki kişi yolda önünü kesmiş. Sıfat Ad Sayı sıfatları, görevleri yönünden beşe ayrılır Asıl sayı sıfatları Adların sayısını gösterir. Örnek beş kalem, üç çocuk, bin lira Sıra sayı sıfatları Sayı sözcüklerine "-inci" eki getirilerek onlara sıra anlamının verilmesidir. Örnek dördüncü kat, üçüncü sokak, ikinci sınıf Üleştirme sayı sıfatları Sayılara "-ar, -er" ekinin getirilmesiyle onlara paylaştırma ve eşitlik anlamı veren bir sıfat çeşididir. Örnek ikişer elma, yüzer lira, birer elbise Kesir sayı sıfatları Adların kesir bildiren sayılarla gösterilmesidir. Örnek yüzde elli kar, üçte bir hata, yüzde on şans Topluluk sayı sıfatları Sayı sözcüklerine "-ız, -iz" ekinin getirilmesiyle onlara topluluk anlamı veren bir sıfat çeşididir. Örnek ikiz çocuklar, beşiz bebekler Yapılarına Göre Sıfatlar Sıfatlar yapıları yönünden üçe ayrılır ü Basit Sıfatlar Kök durumunda olan sıfatlardır. Örnek iki sandal, eski yüzler, bu ev ü Türemiş Sıfatlar Ad ya da eylem tabanlarına çeşitli yapım eklerinin getirilmesi ile oluşan sıfatlardır. Örnek bulanık su, bitkin yüzler, kapıdaki nöbetçi, susuz yaz ü Bileşik Sıfatlar Birden çok sözcüğün, birleşmesinden oluşan sıfatlara yapıları yönünden bileşik sıfat denir. Bileşik sıfatlar iki grupta incelenir. Ø Kaynaşmış Bileşik Sıfatlar Anlam olarak bir tek kavramı gösterdiği için biçimce bileşik yazılan sıfatlardır. Örnek yalın-ayak çocuklar, boş-boğaz kadınlar Ø Kurallı Bileşik Sıfatlar Biçimsel olarak ayrı yazılmalarına karşın belli bir kurala bağlı olarak anlamca kaynaşmış olan sıfatlardır. Kurallı bileşik sıfatlar genel olarak şu yollarla yapılır Bir sıfat tamlamasında tamlanan durumundaki ada "-lı, -li" ekinin getirilmesiyle Örnek Sıfat tamlaması sıfat tamlaması Büyük kapı-lı ev güzel göz-lü kız Sıfat Ad Sıfat Ad Sayı sıfatlarıyla kurulan sıfat tamlamalarında tamlanan durumundaki ada - lı, -lik ekinin getirilmesiyle Örnek Sıfat tamlaması Sıfat tamlaması On yıl-lık bekleyiş iki ay-lık süre Sıfat Ad Sıfat Ad Bir takısız ad tamlamasında, tamlayan durumundaki ada "-lı, -li" ekinin getirilmesiyle Örnek Takısız ad tamlaması Takısız ad tamlaması Mermer sütun-lu saray deri mont-lu çocuk Sıfat Ad Sıfat Ad Bir sıfat tamlamasında adla sıfatın yeri değiştirilerek ada üçüncü tekil kişi iyelik eki -i, -si getirmesiyle Örnek yıkık duvar duvarı yıkık ev Sıfat tamlaması Kırık cam camı kırık pencere Sıfat tamlaması Ayrılma -den durum eki almış bir addan sonra kullanılan ad eylemler birleşik sıfat oluşturur. Örnek baba-dan kalma ev Sıfat Ad Ana-dan doğma sakat Sıfat Ad Sıfatlarla İlgili Özellikler San Unvan Sıfatları İnsan adlarıyla birlikte kullanılır. İnsanların rütbe, derece ve sosyal durumlarına göre onların adlarına eklenen saygı, tanıtma sözcükleridir. Kişi adlarının başında veya sonunda ya da hem başında hem de sonunda kullanılabilirler. Örnek Bekir Sıtkı Bey Damat Ferit Paşa Doktor Ahmet Bey Profesör İsmail Hakkı Gazi Osman Paşa Sıfatlarda Pekiştirme Niteleme sıfatlarının anlamını güçlendirmek amacıyla onların pekiştirilmesidir. Niteleme sıfatları, iki şekilde pekiştirilir a Niteleme sıfatındaki ilk ünlünün sonuna "m,p,r,s" ünsüzlerinden uygun olan birinin getirilmesi yoluyla Örnek tertemiz ev, bembeyaz gömlek, upuzun boy, masmavi deniz b İkileme yoluyla Örnek eğri büğrü yollar, pırıl pırıl su, irili ufaklı taşlar, sarı sarı liralar Sıfatlarda Küçültme Niteleme sıfatlarının sonuna "-cik, -cek, -ce, -imsi ve -imtrak" eklerinden uygun olan birinin getirilmesiyle onların anlamlarında ve derecelerinde bir azalma ve daralmanın meydana gelmesidir. Örnek büyücek ev büyüğe yakın kalınca kitap kalın gibi yüksekçe tepe yükseğe yakın acımsı biber acıya yakın kızılımtrak hava kızıla yakın Sıfat Tamlamaları Sıfatların, adları nitelemesi veya belirtmesiyle oluşmuş söz gruplarına sıfat tamlaması denir. Tamlayan Tamlanan Sıfat Ad Sıfat tamlamalarında sıfat tamlayan olup önce, ad tamlanan olup sonra gelir. Örnek Tamlayan Tamlanan Engin deniz Sessiz sedasız ortam İşe yaramaz eşyalar Bazı insanlar Bu fikir Sıfat Tamlamalarının Özellikleri Ø Sıfat tamlamalarında, tamlayan ya da tamlanan birden çok kullanılabilir. Örnek Uzun boylu esmer çocuk Tamlayan Tamlanan Kırmızı elbise, ayakkabı ve çanta Tamlayan Tamlanan Ø Sıfatlar, bir ad tamlamasında tamlayan ya da tamlanan görevinde kullanılabilir. Örnek Sıfat tamlaması Sıfat tamlaması Yeşil köşkün lambası çocuğun masmavi gözleri Kareli yatak örtüsü Sıfat Belirtisiz ad tamlaması Bir yaz günü Sıfat Belirtisiz ad tamlaması Sıfatların Adlaşması Bir niteleme veya sayı sıfatı, cümlede bir adın önüne gelmezse ya da çoğul, tamlama ve ad durum eklerinden biriyle çekimlenmiş olarak kullanılırsa, tür yönünden adlaşır. Bunlara adlaşmış sıfat denir. Örnek Yaşlı adam ayağa kalktı. Sıfat Ad Yaşlı ayağa kalktı. Adlaşmış sıfat. Umutsuz insanlar başarılı olamaz. Sıfat Ad Umutsuzlar, başarılı olamaz. Adlaşmış Sıfat Editör 3 Sıfat nedir Niteleme Sıfatları İşaret Sıfatları Belgisiz Sıfatlar Soru Sıfatları Sayı Sıfatları Belirtme Sıfatları Yapılarına Göre Sıfatlar Basit Sıfatlar Bileşik Türemiş Sıfatlar ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım eğitim öğretim kaynakları SELİN gerçekten güzel bir site ve ben bu siteyi herkeze tavsiye ediyorum 2015-12-29 Sıfat Tamlamaları İle İlgili 10 Örnek Bir sıfat ya da sıfat grubu ile bir ismin oluşturduğu tamlamalara sıfat tamlaması denilmektedir . Sıfat tamlamalarında yer alan sıfatlar isimleri sayı , renk , biçim vb. özellikler yönünden niteleyebilir ya da belirtebilir . Sıfat tamlamalarında tamlayan kısım sıfat , tamlanan kısım ise isimdir . Aşağıdaki cümlelerde koyu yazılan bölümler sıfat tamlamasına örnektir . 1. Kırmızı renkli ev zengin bir müşteri tarafından satın alındı . 2. Vitrinde çok güzel bir elbise gördüm . 3. Bizim evin önünde o adamı yine görmüşler . 4. Dün yemyeşil bahçeler içinde saatlerce dolaştık . 5. Sarp kayalıklar Anadolu coğrafyasının temele özelliklerindendir . 6. Sabah penceremi açınca tatlı bir kedi sesi duydum . 7. Akşam olup da el ayak çekilince ıslak kaldırımlarda kendi başıma yürümeyi çok seviyorum . 8. Korkak insan hayatı boyunca başkalarının güdümünde yaşamaya mahkum olur . 9. Bahçenin etrafı kırmızı elmalar ve yemyeşil eriklerle çevrelenmişti . 10. Ağlayan bir çocuk görünce yüreğimi tarifsiz bir hüzün kaplar . 11. Genç adam merdivenlerden hızlı adımlarla indi . 12. Karanlık sokaklarda yürümekten pek hoşlanmam . 13. Suskun insanlar içlerinde derin acılar barındırır . 14. Sıcak ekmek almak için markete kadar gitti . 15. Sevimli köpek balkondan bize doğru bakıyordu .

10 tane sıfat ön ad örnekleri